Ахтын термоминералды қайнаркөздері ежелден бері танымал. Қайнар көздердің ең алғашқы құдықтары VI ғасырда жасалған. «Ахти-наме» атты тарихи еңбекке сүйенсек, 561 жылы Сасадин тұқымынан шыққан Шахбани әмірі, Парсы шахиншахы Нуширвананың бұйрығымен Фарса қаласына алпыс отбасы және үш жүз жауынгерімен қоныстана жатып қамал салады. Ол қамалдың қалдығы әлі күнге дейін сақталып, таудың басынан көрінеді. Мың бес жүз ашрафи ақшасын жұмсап, Ахтын жылы қайнаркөзінің үстінен монша салып,қолданатындар үшін төлемақы белгіледі.
Кавказ геологиясының негізін салушы, орыс академигі Герман Абих 1886 жылы минералды қайнарлар ауданына алғашқы болып саяхат жасап, ол елді-мекеннің геологиясына, және минералды ауыз судың жер астынан шығатын үш бұлағына сипаттама берген. Кейіннен бұл минералды су жөніндегі жазулар В. Меллер, Л. Бертенсон, В. Ренгартен, Н. Ушинский, Н. Успенская, Н. Ростовцев секілді бертінгі зерттеушілердің еңбектерінде кездеседі. Бақылауға алынған кезеңнен бастап, осы күнге дейін ауыз судың химиялық құрамы және температурасы өзгеріссіз қалып отыр.
Табиғи жағдайда минералды судың пайда болу үдерісі тым күрделі. Жер асты суы жер бетіне шығу үшін өз жолында жер қыртысының су өткізбейтін қабаттары және түрлі тау жыныстары арқылы өтеді. «АРРАН» суының өзгешілігі — оның қайнар бұлақтары тереңнен шығады және жердің үстіңгі қабатындағы су мен жауын-шашын суына қозғалысқа түспейтіні. Сондықтан да адамның шаруашылыққа байланысты әрекетттері минералды суға ешқандай зиянын тигізбейді және оның химиялық құрамын өзгерте алмайды.
«АРРАН» суының қайнаркөзі теңіз деңгейінен 1200 метр биіктікте , Дагестанның оңтүстігінде орналасқан. Кавказ тауларының шығыс тау жотасында өндірістік кәсіпорындар, синтетитикалық тыңайтқыштарды пайдаланатын ауыл шаруашылығы жоқтығы, тұрғындардың тығыздығы төмен жер болғандығымен бағалы. Ол таудың өлкесі техногенді апаттарға тап болмай қайталанбас бірегей табиғи ландшафтпен көз жауын алады. Табиғат — тіршіліктің құт-берекесі. Осы жерлерде әр адам демалып, тынығады.
Химиялық құрамы бойынша «Арран» гидрокарбонатты-натрийлік, әлсізтермальды (32 °С ), аз минералданған (4,8 г/л).
Гидрокарбонаттар (мг)
Хлоридтер (мг)
Кремний қышқылы (мг)
Бор қышқылы (мг)
Натрий (мг)
Кальций (мг)
Магний (мг)
Минералды емдік-асханалық «АРРАН» ауыз суы жоғарыда аталған аурулар кезінде тек асқыну кезеңінен тыс қолданылады.